|
Yatırım Terimleri
A
Açık Pozisyon
Vadeli işlem piyasalarında alınmış ve henüz kapatılmamış pozisyonlara
denir.
Ağırlıklı Ortalama Fiyat
Kayıtlı sermaye sistemine tabi ortaklıkların sahip olmaları zorunlu
asgari çıkarılmış sermayeleridir.
Alım Satıma Aracılık
Daha önce ihraç edilmiş sermaye piyasası araçlarının aracılık sıfatıyla
ve ticari amaçla alım satımını ifade eder.
Aracı Kurum
Sermaye piyasası faaliyetinde bulunmak üzere Sermaye Piyasası Kurulu
tarafından aracılık yetkisi verilmiş anonim ortaklıklardır.
Aracılık
Sermaye piyasası araçlarının, yetkili aracı kuruluşlar tarafından,
kendi nam ve hesabına, başkası nam ve hesabına, kendi namına ve
başkası hesabına alım satımıdır.
Yukarı
B
Banka Bonoları
Kalkınma ve Yatırım Bankalarının borçlu sıfatıyla düzenleyip, ihraç
ettikleri emre veya hamiline yazılı bir sermaye piyasası aracıdır.
Banka Garantili Bonolar
Kalkınma ve Yatırım Bankalarından kredi kullanan ortaklıkların, bu
kredilerin teminatı olarak borçlu sıfatıyla düzenleyip, alacaklı bankaya
verdikleri emre muharrer senetlerden, bu krediyi kullandırmış olan
bankaca kendi garantisi altında ihraç edilen bir sermaye piyasası
aracıdır.
Başlangıç Sermayesi
Kayıtlı sermaye sistemine tabi ortaklıkların sahip olmaları zorunlu
asgari çıkarılmış sermayeleridir.
Bedelli Sermaye Artırımı
Şirketlerin sermaye artırımı karşılığında çıkardıkları hisse senetlerini
nominal değerinden veya daha yüksek bir fiyattan satmak suretiyle
gerçekleştirdikleri sermaye artırımlarına denir. Söz konusu hisse
senetleri ortaklara satılabileceği gibi (rüchan hakkının kullandırılması)
, ortaklar dışındaki yatırımcılara da satılabilir. (rüchan haklarının
kısıtlanması). Bedelli sermaye artırımına katılım bedeli belli bir
süre ile sınırlıdır.
Bedelsiz Sermaye Artırımı
Anonim ortaklıkların, iç kaynaklarından yaptıkları sermaye artırımı
karşılığı çıkardıkları hisse senetlerini bir bedel almaksızın ortaklarına
dağıtarak gerçekleştirdikleri sermaye artırımlarıdır. Bedelsiz hisse
senedi alma hakkı bir süre ile sınırlandırılamaz.
Birincil Piyasalar
Menkul kıymetleri ihraç eden şirketler ile tasarruf sahiplerinin doğrudan
doğruya karşılaştıkları piyasalardır. Diğer bir anlatımla, menkul
kıymetlerin ihraççı kuruluşlarca tasarruf sahiplerine ilk kez satışa
sunulduğu piyasalardır.
Blok Satış
Emir miktarı şirketin ödenmiş/çıkarılmış sermayesinin %10'unu aşan
satış işlemidir.
Borsa Fiyatı
Borsada belirli kurallara göre işleyen organize pazarlarda işlem gören
menkul kıymetlerin, borsadaki arz ve talep koşullarına göre oluşan
fiyatıdır.
Broker (Bkz. ÜyeTemsilcisi)
Borsamız mevzuatında Üye temsilcisi kavramı kabul edilmiş olduğundan
tanım "Üye Temsilcisi" maddesi altına alınmıştır.
Yukarı
C
Çıkarılmış Sermaye
Kayıtlı sermaye sistemine tabi ortaklıkların satışı yapılmış hisse
senetlerini temsil eden sermayeleridir.
Yukarı
D
Devlet İç Borçlanma Senetleri
Devletin cari yıl bütçe kanununa dayanarak, bütçe açıklarının finansmanı
amacıyla çıkarmış olduğu borçlanma senetlerinin genel adıdır
Devlet İç Borçlanma Senetleri Endeksleri
Bu tür menkul kıymetlere yatırım yapanlarının kıymetleri fiyat ve
getirilerindeki gelişmeleri basit ve anlaşılabilir göstergeler yardımıyla
izleyebilmelerini sağlamak amacıyla oluşturulmuşlardır. Ayrıca yatırımcıların
sabit getirili menkul kıymetlere yaptıkları yatırımlar ile diğer
yatırım seçenekleri arasında kolay karşılaştırma yapabilmelerini
sağlar.
Yukarı
F
Finansman Bonoları
İhraçcıların borçlu sıfatı ile düzenleyip ihraç ettikleri emre veya
hamiline yazılı kısa vadeli sermaye piyasası aracıdır.
Fiyat Endeksleri
Hisse senetlerinin fiyatlarındaki değişimleri dikkate alarak hesaplanan
endekslerdir.
Futures Piyasaları
Fiyat dışındaki şartları standartlaştırılmış bir vadeli (forward)
sözleşmenin işlem gördüğü piyasalardır. Bu piyasalarda sözleşmeye
konu teşkil eden ürün kontrat şartlarına uygun olarak ileri bir
teslimat tarihinden alınıp satılmaktadır.
Yukarı
G
Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları
Gayrimenkuller ve gayrimenkule dayalı sermaye piyasası araçlarından
oluşan portföyü işleten ve gayrimenkule dayalı projelere yatırım
yapan sermaye piyasası kurumlarıdır.
Getiri Endeksleri
Hisse senetlerinin fiyatlarındaki değişimlerin yanı sıra şirketlerin
ödedikleri kar paylarını da dikkate alarak hesaplanan endekslerdir.
Yukarı
H
Halka Açıklık Oranı
Halka açık hisselerin nominal değerleri toplamının, tüm hisselerin
toplam nominal değerlerine oranını ifade eder.
Halka Arz
Halka arz, sermaye piyasası araçlarının satın alınması için her
türlü yoldan halka çağrıda bulunulmasını; halkın bir anonim ortaklığa
katılmaya veya kurucu olmaya davet edilmesini; hisse senetlerinin
borsalar veya diğer teşkilatlanmış piyasalarda devamlı işlem görmesini;
halka açık anonim ortaklıkların sermaye artırımları dolayısıyla
hisse satışını ifade eder.
Hazine Bonosu
Hazine tarafından vadesi bir yıldan kısa süreli olarak çıkarılan
ve iskontolu olarak işlem gören borçlanma senetleridir.
Hisse Senedi
Anonim ortaklıklar tarafından çıkarılan ve anonim ortaklığın sermayesine
belirli bir katılma payını temsil eden, yasal şekil şartlarına uygun
olarak düzenlenmiş, kıymetli evraktır.
Yukarı
I
İflas
Şirketin borçlarını ödeyemez duruma düşmesi nedeniyle faaliyetlerinin
sona erdirilmesidir.
İhraç
Sermaye piyasası araçlarının ihraçcılar tarafından çıkarılıp, halka
arz edilerek veya halka arz edilmeksizin satışıdır.
İhraçcı
Sermaye piyasası araçlarını ihraç eden anonim ortaklıklar, mevzuata
göre özelleştirme kapsamına alınanlar dahil kamu iktisadi teşebbüsleri,
mahalli idareler ile bunlarla ilgili özel mevzuatları uyarınca faaliyet
gösteren kuruluş idare ve işletmelerdir.
İşlem Hacmi
Tüm hisse senetleri için gerçekleşen işlemlerdeki her emrin içerdiği
hisse senedi sayısı ile işlem fiyatının çarpılarak elde edilen yekünlerin
toplanmasıdır.
İşlem Miktarı
Bir piyasada, bir seansta ya da belli bir dönemde alınıp satılan
(el değiştiren) menkul kıymet adedidir.
İştirak
Bir ortaklık ile işletme arasında, söz konusu ortaklığın yönetimine
ve ortaklık politikalarının belirlenmesine katılma anlamında devamlı
bir bağ yaratan, doğrudan veya dolaylı sermaye ve yönetim ilişkisidir.
İtfa
Tahvil ihraç planında belirlenen tarih ve miktarlarda ana paranın
geri ödenmesidir.
İzahname
Sermaye piyasası araçlarının ihracında ya da halka arzında ortaklıklarca
halkı şirket ve hisse senetleri konularında bilgilendirmek amacıyla
düzenlenmesi gereken belgedir.
Yukarı
K
Kapanış Fiyatı
Bir seansta Borsa kaydına alınan (tescil edilen) en son işlemin
fiyatıdır.
Kayıtlı Sermaye
Ortaklıkların, esas sözleşmelerinde hüküm bulunmak kaydıyla, Yönetim
Kurulu Kararıyla, Türk Ticaret Kanunu'nun sermayenin artırılmasına
dair hükümlerine tabi olmaksızın çıkartabilecekleri, azami hisse
senedi miktarını gösteren, Ticaret Sicili'ne tescil edilmiş sermayeleridir.
Kupon
Hisse senedi sahiplerinin bazı ortaklık haklarının (karpayı, bedelli/bedelsiz
sermaye artırımına katılma hakları) kullanımını teminen hisse senetleri
üzerinde bulunan ve sistematik olarak numaralandırılmış kıymetli
evraktır.
Kupür
Para, tahvil ve hisse senetlerinin, üzerlerinde yazılı değere göre,
her birimine verilen isimdir.
Kurumsal Yatırımcılar
Bireysel yatırımcılardan ayrı olarak, kendisine devredilen paralardan
ya da tahvil ve hisse senedi satışıyla sağladığı kaynaklardan oluşan
fonları yatırıma yönelten kurum, kuruluş veya örgütlerdir.
Yukarı
L
Lot
Hisse senetleri piyasasında işlem birimidir. İ.M.K.B. Hisse Senetleri
Piyasası'nda, 1 lot; 1.000.-TL nominal değerli 1000 adet hisse senedini
veya 1.000.000 TL nominal değerli hisse senedini ifade eder.
Yukarı
M
Mali Piyasalar
Tasarruf fazlası olan ekonomik birimlerle tasarruf açığı (fon ihtiyacı)
olan ekonomik birimler arasında fon akımlarını düzenleyen kurumlar,
akımı sağlayan araç ve gereçler ile bunları düzenleyen hukuki ve
idari kurallardan oluşan yapıya mali piyasa (finans kesimi) denir.
Bu piyasalar kısa vadeli fon akımlarını kapsayan Para Piyasası (Money
Market) ; orta ve uzun vadeli fon akımlarından oluşan Sermaye Piyasası
(Capital Market); Döviz Piyasası (Foreign Exchange Market) ve Altın
Piyasası (Gold Market) şeklinde gruplandırılabilir.
Menkul Kıymet
Ortaklık veya alacaklılık sağlayan, belli bir meblağı temsil eden,
yatırım aracı olarak kullanılan, dönemsel gelir getiren, misli nitelikte,
seri halinde çıkarılan, ibareleri aynı olan ve şartları SPK'ca belirlenen
kıymetli evraktır.
Menkul Kıymet Borsaları
Menkul kıymetlerin arz ve talebinin karşılaştığı örgütlenmiş piyasalardır.
Merkezi Takas
Borsa'da gerçekleşen tüm işlemlerin takasının yine Borsa'da sonuçlandırılmasıdır.
Müşteri İsmine Saklama Sistemi
Takasbank sisteminde Müşteri kodlarıyla takip edilen alt hesapların
Takasbank'ın yapacağı düzenleme ile isme çevrilmesini, her bir yatırımcı
için verilecek sicil numarası ile takip edilerek yatırımcının kimlik
bilgilerinin tespitinin mümkün hale getirilmesini ve müşterilerin
menkul kıymetlerini bloke edebilmesini amaçlayan sistemdir.
Yukarı
N
Nakit Piyasalar
Vade uygulanmadan aynı gün valörlü işlemlerin yapıldığı piyasalardır.
Net Aktif Değeri
Belirli bir faaliyet dönemi sonunda (genellikle bir yıl) düzenlenen
bilançodaki net aktif tutarının hisse senedi sayısına bölünmesi
ile bulunan değerdir.
Nominal (İtibari) Değer
Hisse senedi için pay senedinin üzerinde yazılı olan fiyattır. Tahvillerde
ise, vade sonunda ödenecek değerdir.
Normal Emir
Küsüratsız şekilde tam olarak, önceden belirlenmiş işlem birimi
ve katları halinde verilmiş olan emirlerdir.
Yukarı
O
Ödenmiş Sermaye
Esas sermaye sistemine tabi ortaklıklarda, ortaklarca taahhüt edilen
sermayenin nakden ödenmiş kısmıdır.
Özel Sektör Tahvilleri
Anonim şirketler tarafından çıkarılan borçlanma senetleridir. Vadeleri
en az iki yıl olmak üzere serbestçe belirlenebilir ve sabit veya
değişken faizli olarak ihraç edilebilir. Kupon ödemeleri yılda 1,2
ya da 4 defa olabilir.
Yukarı
P
Piyasa
İtalyanca "piazza" kelimesinden dilimize geçmiştir. Genel
anlamda mal veya hizmet satıcılarının arzı ile bunları satın almak
isteyenlerin taleplerinin karşılaşmasını ve fiyatların oluşumunu
ifade eder. Arz ve talebin karşılaşması çeşitli şekillerde ortaya
çıkabilir. Farsça "bazar" kökeninden gelen pazar terimi
de piyasa anlamına gelir.
Piyasa Emri
Menkul kıymet alım satımında en iyi piyasa fiyatından işlemin gerçekleştirileceği
emir türüdür. Bu tür emrin en büyük avantajı, emrin hemen yerine
getirilebilme olanağıdır.
Piyasa Fiyatı
Sermaye piyasası aracının arz ve talebinin karşılaşması sonucu oluşan
fiyatıdır.
Piyasa Gözetimi
Borsa'da işlem gören menkul kıymetlerde gerçekleşen olağandışı fiyat
ve/veya miktar hareketlerinin, sözkonusu borsanın ilgili birimi
ve/veya piyasanın yasal düzenleyicisi konumunda olan kurum tarafından,
yapay piyasa ve içeriden öğrenenlerin ticareti gibi yasal olmayan
aktivitelerin tespit edilebilmesi amacıyla izlenmesi ve incelenmesi.
Portföy
Sahip olunan varlıkların aynı veya farklı özelliğe sahip birden
fazla kıymete yatırılması sonucu oluşan toplam değerdir.
Portföy Yöneticiliği
Kıymetli madenlere dayalı olanlar dahil olmak üzere sermaye piyasası
araçlarından oluşturulan portföylerin müşteriler hesabına vekil
sıfatıyla yönetilmesidir.
Yukarı
R
Rating (reyting)
İhraçcıların (şirket, devlet, vs.) ihraç ettikleri borç niteliğindeki
menkul kıymetlerin (tahvil, finansman bonosu vs.) anapara ve faizini
zamanında geri ödeme yeterliliğine ne ölçüde sahip olduklarını göstermek
amacıyla bağımsız kuruluşlar tarafından yapılan değerlemedir.
Repo
Bir menkul kıymetin işlemin başlangıç valöründe satılıp, bitiş valöründe
geri alınmasıdır (Menkul kıymetin geri alma vaadiyle satımı).
Yukarı
S
Sabit Getirili Menkul Kıymetler
Alacaklılık hakkı sağlayan, belirli bir meblağı temsil eden, dönemsel
gelir getiren, misli nitelikte seri halinde çıkarılan, ibareleri
aynı olan ve yatırım aracı olarak kullanılan borçlanma senetleridir.
İhraç eden kuruluşların niteliğine göre kamu ve özel sektör menkul
kıymetleri olarak ikiye ayrılırlar. Sabit getirili menkul kıymetler
vade sonuna kadar elde tutulmaları halinde belirli bir getiriyi
garanti eder
Saklama Kuruluşu
Müşterisi adına menkul kıymetleri saklamaya yetkili kurum ve kuruluşlardır.
Seans
Borsada işlemlerin başlaması ve bitmesi arasında geçen süredir.
Sermaye Artırımı
Yeni hisse senedi ihraç edilerek mevcut ödenmiş/çıkarılmış sermayenin
artırılmasıdır.
Yukarı
T
Taban Fiyatı
Hisse senetlerinin bir seans içinde işlem görebileceği en düşük
fiyattır. Her hisse senedi için fiyat ve fiyat adımı göz önüne alınarak
ayrı olarak hesaplanır.
Tahvil
Devletin 1 yıl, anonim ortaklıkların en az 2 yıl ve daha uzun vadeyle,
ödünç para bulmak amacıyla, itibari kıymetleri eşit ve ibareleri
aynı olmak üzere çıkardıkları borç senetleridir.
Takas
Borsa'da gerçekleştirilen işlemler sonucunda oluşan borç ve alacakların
karşılıklı olarak tasfiye edilmesidir.
TEFE
Toptan Eşya Fiyat Endeksidir.
Teknik Analiz
Geçmişte piyasada oluşmuş çeşitli verilerin, bilgisayar ve grafikler
yardımıyla geleceği tahmin etmede kullanıldığı bir değerleme yöntemidir.
Temerrüt
Borsa'da yapılan işlemler sonucunda, taahhütlerin gerektirdiği ödeme
veya menkul kıymet teslimatlarının belirlenen süreler içinde gerçekleştirilmemesi
sonucu oluşan durumdur.
Temettü / Kâr Payı
Ortaklıkların dönem içinde elde ettikleri kârdan mevcut ortakların
pay alma hakkıdır. Söz konusu hak, hisse senedine bağlı "Kâr
Payı Kuponları" karşılığında ve ayrıca hisse senedi ibrazına
gerek kalmaksızın kullandırılır. Borsa'da işlem gören şirketler
kar payı dağıtmaları halinde nakit ve/veya hisse senedi şeklinde
dağıtılabilir.
Teminat
Borsa üyelerinin, borsa işlemleri dolayısı ile müşterilerine ve
borsaya verebilecekleri zararlara karşılık olmak üzere, Borsa tüzel
kişiliği adına yatırdıkları meblağa denir.
Ters Repo
Bir menkul kıymetin işlemin başlangıç valöründe satılıp, bitiş valöründe
geri alınmasıdır (Menkul kıymetin geri alma vaadiyle satımı).
Tezgah Üstü Piyasalar
Organize bir borsa dışında yapılan işlemleri kapsayan gevşek ve
gayriresmi nitelikteki borsa dışı piyasalardır.
Toptan Satışlar Pazarı
Alıcıları önceden belli olan veya olmayan, belli bir miktarın üzerindeki
hisse senedi işlemlerinin Borsa'da güven ve şeffaflık ortamında
organize bir piyasada gerçekleşmesini sağlayan pazardır.
TÜFE
Tüketici fiyat endeksi.
Türev Piyasalar
İlerideki bir tarihte teslimatı veya nakit uzlaşması yapılmak üzere
herhangi ibr malın veya finansal aracın bugünden alım satımının
yapıldığı piyasalardır. Türev piyasaların tanımı forward, futures
ve opsiyon işlemlerinin tamamını içermektedir.
Yukarı
U
Ulusal 100 Endeksi
1986 yılında 40 şirketin hisse senedi ile başlayarak zamanla sayısı
100 şirketin hisse senedi ile sınırlanan Bileşik Endeks!in devamı
niteliğindedir. Ulusal Pazar'da işlem gören, yatırım ortaklıkları
hariç önceden belirlenmiş şartlar yanında sektörel temsil kabiliyeti
de gözönünde bulundurularak seçilmiş hisse senetlerinden oluşmakta
ve İMKB-30 hisse senetlerini otomatik olarak kapsamaktadır. Hisse
Senetlerinin fiyatları ve her bir hisse senedinin; aynen saklamada
bulunanlar hariç, Takasbank saklamasında bulunan hisse senedi sayısının
toplam hisse senedi sayısına oranları, baz alınarak piyasa değeri
ağırlıklı olarak hesaplanır ve hisse senetleri piyasasının genel
bir göstergesidir.
Ulusal 30 Endeksi
Vadeli İşlemler Piyasası'nda kullanılmak üzere, yatırım ortaklıkları
hariç Ulusal Pazar'da işlem gören şirketlerden önceden belirlenmiş
şartlar yanında, piyasa değeri ve likiditesi yüksek olanlardan sektörel
temsil kabiliyeti de gözönünde bulundurularak seçilen 30 hisse senedinden
oluşan endekstir.
Uzun Pozisyon
Bir malı, menkul kıymeti veya vadeli işlem sözleşmesini satın almaktır.
Yukarı
V
Vadeli İşlem Piyasaları
Standartlaşmış vadeli işlme sözleşmelerinin işlem gördüğü, takası
bir takas kurumu tarafından garanti edilen ve Borsa bünyesinde işleyen
piyasalardır.
Vadeli İşlem Sözleşmeleri
Sözleşmenin taraflarına bugünden, belirlenen ileri bir tarihte üzerinde
anlaşılan fiyattan, standartlaştırılmış miktar ve kalitedeki bir
malı veya kıymeti satın alma veya satma yükümlülüğü getiren sözleşmedir.
Vadeye Kalan Gün
Menkul kıymetin valör tarihinden itfasına kalan gün sayısıdır.
Valör
İşlem sonucu oluşan yükümlülüklerin yerine getirildiği, başka bir
ifade ile menkul kıymet ve nakdin el değiştirdiği (takas) tarihtir.
Varlığa Dayalı Menkul Kıymet
İhraçcıların kendi ticari işlemlerinden doğmuş alacakları veya temellük
edecekleri alacaklar karşılığında, ihraç edebilecekleri kıymetli
evraktır.
Volatilite/Oynaklık
Bir menkul kıymetin fiyatının veya piyasanın genelinin kısa bir
zaman aralığı içerisinde gösterdiği dalgalanma özelliği. Oynaklığı
yüksek bir menkul kıymetin fiyatında hızlı değişim ve aşırı dalgalanma
özellikleri görülür.
Yukarı
Y
Yabancı Hisse Senedi
Yabancı ortaklıklarca bulundukları ülke mevzuatına uygun olarak
çıkarılan ve ortaklık hakkını temsil eden menkul kıymetlerdir.
Yabancı Ortaklık
Türk Parasını Kıymetini Koruma mevzuatında tanımlanan dışarıda yerleşik
kişilerden ilgili ülke mevzuatına göre yabancı sermaye piyasası
araçlarını çıkaran ortaklıklar ile yatırım ortaklıklarıdır.
Yabancı Sermaye Piyasası Araçları
Çıkarıldıkları ülke borsalarında alım satım konusu olan ve Kurulca
niteliği belirlenen menkul kıymetler ile hak ve alacakları temsil
eden diğer kağıtlardır.
Yabancı Yatırım Fonu
Kanun’da tanımlanan yatırım fonlarına benzer özellikleri taşıdığı
Kurul’ca kabul edilen, yurtdışında kurulmuş yatırım fonlarıdır.
Yatırım Danışmanlığı
Müşterilere, sermaye piyasası araçları ile bunları ihraç eden ortaklık
ve kuruluşlar, şirket birleşme ve el değiştirmeleri, şirketlerin
finansman ihtiyacının karşılanması hakkında ve benzeri konularda
yönlendirici nitelikte yazılı veya sözlü yorum ve yatırım tavsiyelerinde
bulunulması faaliyetidir.
Yatırım Fonu
Halktan katılma belgeleri karşılığı toplanan paralarla, belge sahipleri
hesabına, riskin dağıtılması ve inançlı mülkiyet ilkesine göre sermaye
piyasası araçları ile ulusal ve uluslararası borsalarda işlem gören
altın ve diğer kıymetli madenlerden oluşan portföyü işletmek amacıyla
kurulan mal varlığıdır..
Yatırım Fonu Katıla Belgesi
Belge sahibinin kurucu ve saklayıcı kuruma karşı sahip olduğu hakları
taşıyan ve fona kaç pay ile katıldığını gösteren kıymetli evraktır.
Yatırım Ortaklıkları
Sermaye piyasası araçları ile ulusal ve uluslararası borsalarda
veya borsa dışı organize piyasalarda işlem gören altın ve diğer
kıymetli madenler portföyü işletmek üzere anonim ortaklık şeklinde
ve kayıtlı sermaye esasına göre kurulan sermaye piyasası kurumlarıdır.
|
|