Her yatırımın ihtiyacı
niteliğine göre farklı finansman türleri söz konusudur.
Çekirdek Sermayesi
(Sead Capital)
Fikir aşamasının finansmanı
şeklinde özetlenebilir. Yeni bir ürün veya hizmetin yaratılması
için çekirdek sermayenin sağlanmasıdır. Bu finansman yöntemi, ancak
işletmeye ait projenin daha önce karşılaşılmamış ihtiyaç duyulur
yeni ürün/hizmet ve hızla büyüyebilme kapasitesi olan bir pazara
sahip olması halinde gerçekleştirilmektedir.
Bu aşamada girişimci
bir fikir geliştirmiş, fakat fikrinin hayata geçmesi için ne teknik
ne de ticarileştirilmesi için planlama yapmamıştır. Girişimciye
ait projenin akıbeti genellikle bir yıllık süre içerisinde belli
olmaktadır. Bu süre zarfında sermayedarın rolü girişimciyi finanse
etmektir. En riskli yatırım biçimidir, çünkü projenin uygulanabilirliğinin
ne olduğu kesin olarak bilinmemektedir. Fakat getirisi menkul kıymet
alım satımından çok yüksektir.
Bu yatırım türü oldukça
sabır ister. Başlangıç devresinden 2-3 yıl önce başlanır ve likidite
edilmesi için ortalama 10-12 yıla ihtiyacı vardır. Bu sebeple bu
tür yatırımı profesyonel risk sermayedarları nadiren tercih etmektedirler.
Projenin yapılabilirliği bu devrede tartışılır durumda olup başarısız
olma ihtimali yüksektir. Yapılan istatistiklere göre risk sermayedarları
tarafından ilk bir yıllık süre içinde projelerin % 70 i elenmektedir.
Başlangıç Finansmanı
(Startup capital)
Risk sermayesinin genel
kullanım alanı bu yatırım biçimidir. Ar-Ge faaliyetlerinin ikinci
aşaması olan geliştirme aşamasında bu finanslama yöntemi kullanılmaktadır.
Genellikle kuruluş süreci içinde olan yada kısa bir süreden beri
faaliyette olan ancak ürününü ticarileştirememiş firmaların finansmanında
kullanılır.
Bu aşamada girişimcinin
fikriyle ilgili hazırlanmış iş planı titizlikle incelenmelidir.
Pazarı büyüklüğü, firmanın büyümesi, pazardan pay alma ve şirket
yönetiminin nasıl olacağı konusunda gerçekçi veriler elde edilmelidir.
Bu aşamada sermayedar bilgi ve becerisiyle projenin başarısı için
girişimciye gerekli her yardımı yapmaktadır. Genellikle başlangıç
sermayesi yatırımlarının finansmanı 3-5 yıl sürmektedir.
Erken Aşama ve Geçit
Finansmanı (Early Stage and Gate Financing)
Bu aşamada firma belli
bir büyüklüğe ulaşmıştır. Pazara sürdüğü malı veya hizmeti mevcut
olup, ürünün pazardaki üstünlüğünü sağlayacak bir marka imajı ve
önemli bir pazar payı yoktur. İşletme bu aşamada, prototipini geliştirmiş
ancak ticari üretimi ve pazarlaması için fona ihtiyaç duymaktadır.
Piyasadaki rakipleriyle kıyasıya bir rekabet söz konusu olup, firmanın
elde ettiği kar ürününün üstünlüğünü ispatlamaya yetecek kapasitede
olmadığı için ek finansmana ihtiyaç vardır. Firmanın risk sermayesi
dışında fon bulması içinde bulunduğu şartlarda zordur çünkü firmanın
bankacılık sisteminden kredi alması için teminatları yetersiz bununla
beraber sermaye piyasasından fon sağlama imkanı yoktur. Bu aşamada
firmanın da bir takım yönetsel problemleri vardır. Bu problemler
üstesinden risk sermayedarının maddi ve yönetsel desteği ile gelinebilmektedir.
Köprü Finansman
(Bridge Financing)
Köprü finansman 6 ay
ile 1 yıl içerisinde halka açılmayı ümit eden şirketlere aktarılmaktadır.
Eğer şirket hisse senetlerinin arzı için iyi bir yapıdaysa, şirketin
halka açılana kadar faaliyetlerine devam edebilmesi için ihtiyaç
duyduğu finansmanın sağlanmasında kullanılan bir yöntemdir.
Kuruluşun Kendi
Yönetici Kadrosu Tarafından Alınması (Management Buy Out)
Bir finansman türü
şirket yönetim kadrosunun işletmeyi elde etmesini mümkün kılmak
için sağlanan finansmandır. Günümüzde yenilenen versiyonu ile dünyada
en çok kullanılan yöntemlerden biridir. Bu yatırımlar az risk taşımakta
ve kazançlı olması sebebiyle tercih edilmektedir. Buradan yola çıkarak
İngiltere deki 3i şirketi MBO’nun başka bir versiyonu olan spin-out
u geliştirmiştir. Bu yöntemde, 3i şirketi ile ana şirket tarafından
yeni bir şirket kurulmakta ve bir müddet sonra ana şirketten ayrılmaktadır.
Böylece destekleyiciler şirket ayakta durana kadar riski omuzlamakta
ve girişimcinin ilerlemesine yardım edilmektedir. Spin out şirketinin
sahiplik ve kontrolü ana şirket, yönetim kadrosu ve risk sermayesi
şirketi arasında dengelenmekte ve hiçbir ortaklıkta % 50 den fazla
pay alınmamaktadır.
Yatırım aşamalarında
zaman risk tablosu:
Yatırım Tipi
|
Zaman (yıl)
|
Risk
|
Erken aşama finansmanı
- Tasarım Finansmanı (prototip
geliştirilme aşaması)
- Başlangıç sermayesi (start-up)
(iş oluşturma aşaması)
- Erken geliştirme (zararda
veya yeni kazanç sağlamaya başlamış işletmenin geliştirilmesi)
|
7-10
5-10
3-7
|
Çok yüksek
Çok yüksek
Yüksek
|
Geç aşama finansmanı
- Genişleme sermayesi (kurulmuş,
karlı işletmenin sermaye ihityacı)
- Köprü finansa çıkış öncesi
son destekleme finansmanı
|
1-3
1-3
|
Orta
Düşük
|
Buy-out / Buy-in
|
1-3
|
Düşük-Yüksek
|
Şirket kurtarma
finansmanı
|
3-5
|
Orta-Yüksek
|
|